top of page

Ortaklığın Giderilmesi(İzale-i Şuyu) Davası Nedir?

Ülkemizde bazı malların mülkiyeti birden fazla kişiye aittir. Bu duruma daha çok miras kalan mallar sebep olurken, bu malların mülkiyeti de elbirliğiyle mülkiyet veya paylı mülkiyet halini almaktadır. Elbirliğiyle mülkiyet ve paylı mülkiyet hallerinde ortaklar ortak oldukları mallar üzerinde diledikleri gibi bir tasarrufa sahip değildir. Bu birliktelik malın kullanımı ve maldan yararlanma üzerinde de fikir birliğinde olma zorunluluğuna sebep olmaktadır. Bu birliktelik de her zaman sağlanamamaktadır. Bu makalemizde anlattığımız ortaklığın giderilmesi davası da elbirliğiyle mülkiyetin veya paylı mülkiyetin bölünerek malın bireysel mülkiyete geçmesini veya malın satılarak parasının bölünmesini konu almaktadır.


Elbirliği Mülkiyeti(İştiraklı) : Kanuni düzenlemeler sonucu oluşan sözleşmeler uyarınca mallara topluluk olarak birlikte malik olma durumudur. Elbirliği ile mülkiyette mal üzerinde bölünmüş ve belirlenmiş bir pay olmadan malın tümüne hep beraber ortaklık durumu söz konusudur. Elbirliğiyle mülkiyete en çok karşılaşılan durum miras bırakanın vefat etmesiyle beraber mirasçıların miras kalan mallar üzerinde olan mülkiyet durumudur. Birden çok mirasçı bulunması hâlinde, mirasın geçmesiyle birlikte paylaşmaya kadar, mirasçılar arasında terekedeki bütün hak ve borçları kapsayan bir ortaklık meydana gelir. Mirasçılar terekeye elbirliğiyle sahip olurlar ve sözleşme veya kanundan doğan temsil ya da yönetim yetkisi saklı kalmak üzere, terekeye ait bütün haklar üzerinde birlikte tasarruf ederler. Elbirliği mülkiyeti, malın devri, topluluğun dağılması yahut paylı mülkiyete geçilmesi ile sona erecektir.


Paylı Mülkiyet(Müşterek) : Paylı mülkiyette her paydaş mülkiyet hakkını payı oranında kullanacak olup, her paydaş soyut bir pay üzerinde diğerlerinden bağımsız olarak tasarruf yetkisine sahiptir. Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir. Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır. Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir. Miras ortaklığı halinde miras mallarının tek tek intikalini gerçekleştirirken tüm paydaşların mutabakatı halinde mülkiyet paylı mülkiyet olarak intikal ettirilebilir.


Ortaklığın Giderilmesi Davasında Paylaşım Yöntemleri

Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir. Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.



Ortaklığın giderilmesi davasında aynen taksim

Ortaklığın Aynen Taksim Şeklinde Giderilmesi

Taşınır veya taşınmaz malın aynen bölünmesidir. Bu yolu uygulayabilmek bölünebilir bir mala ihtiyaç vardır. Para kolay bölünebilir bir malken bazı mallar aynen taksim yapmaya uygun değildir. Aynen taksimin mümkün olmadığı veya uygulanması halinde malda ciddi değer kaybı oluşacağı durumlarda aynen taksim uygulanmayıp malın icra yoluyla satış şeklinde bölünmesi yolu söz konusu olur. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamaması halinde taraflardan birinin istemi üzerine hakim öncelikle aynen taksimin mümkün olup olmadığını inceler, aynen taksimin mümkün olması halinde aynen taksime karar verir. Dava konusu malın aynen taksiminin mümkün olması halinde; mal birbirine denk olacak parçalara ayrılır. Mümkün olduğunda denk bir şekilde ayrılan bu parçalar arasında bir değer farkının ortaya çıkması halinde bu değer farkının ödenmesi istenebilir. Dolayısıyla ortaklığın giderilmesi davasında aynen taksim de talep edilebilir ve hakim aynen taksimin mümkün olduğuna kanaat getirirse aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesine hükmedebilir. Ancak bilinmelidir ki ortaklığın giderilmesi davaları, çok büyük bir oranda satış suretiyle ortaklığın giderilmesi şeklinde gerçekleştirilmektedir. Bu durumda tarafların daha sonra birbirlerine karşı geçit hakkı davası vb. hukuki münasebetlere girmek istememeleri gibi pragmatist sebepler yatmaktadır. Ayrıca özellikle tarım arazilerinin paylaşılmasında bölünemez parsel büyüklükleri de dikkate alınır. Bu anlamda tarım arazilerine ilişkin olarak 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile bu hususa ilişkin idari kararlar, ortaklığın giderilmesi davasına bakan mahkeme nezdinde dikkate alınır. Bu durumlar da aynen taksimin önündeki engellerden bazılarıdır. Dolayısıyla yargılama esnasında aynen taksimin mümkün olmadığına ilişkin birçok hukuki sebep öne sürülebilmektedir.


Ortaklığın satış suretiyle giderilmesi

Ortaklığın Satış Yoluyla Giderilmesi

Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır. Eğer paydaşlar arasında bu neviden bir anlaşma durumu yoksa, tek bir paydaş dahi açık artırmanın paydaşlar arasında yapılmasına rıza göstermiyorsa, satış halka açık bir şekilde pazarlık veya açık artırma yoluyla yapılır, genellikle açık artırma usulü uygulanmaktadır. Satıştan elde edilen para, paydaşlar arasında payları oranında bölüştürülecektir. Satış sonucu meblağın ne oranlarda ve tutarlarda bölüşülmesi gerektiği mahkeme ilamında da belirtilmelidir. Mahkeme satışa karar verdiği takdirde bu işlem için bir satış memuru tayin etmelidir.


Bu davayı açmak için öncelikle sulh hukuk mahkemesinden veya noterden alınacak veraset ilamına ihtiyaç vardır. Veraset ilamında yazan miras payları oranında bu paylaşım gerçekleşmektedir. Veraset ilamı kimlerin mirasçı olduğunu ve mirasçıların her birinin ne kadar miras payı olduğunu ortaya koyan belgedir.


Ortaklığın Giderilmesi Davasında Taraflar

Ortaklığın giderilmesi davasının tarafları taşınır veya taşınmaz mal üzerinde mülkiyet hakkına sahip olan herkestir. Bu davayı da mal mülkiyet hakkına sahip olan herkes açabilir. Bu dava, davayı açan kişi dışındaki tüm ortaklara karşı açılır. Dava açıldıktan sonra paydaşlardan birinin ölümü halinde ölen paydaş adına mirasçılık belgesi çıkarmak için mahkemeden yetki ve süre talep edilmeli ve ölen paydaşa ait mirasçılık belgesinde ismi geçen tüm mirasçıların davaya dahil edilmesi gerekir. Zaten ortaklığın giderilmesi davasında en çok karşılaşılan sorun ise tarafların çokluğu sebebiyle her kişiye usulüne uygun tebligat yapma zorunluluğudur. Bu sebepten ötürü süreç bir hayli yavaş işler.


Ortaklığın giderilmesi davalarında yetkili ve görevli mahkeme

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Türkiye'de Hukuk Muhakemeleri Kanununda taşınır ve taşınmaz mal veya hakların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davalar açısından Sulh Hukuk Mahkemelerinin görevli olduğu hususu açıkça belirtilmiştir.


Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme ise, dava konusu bir taşınmaz malsa bu taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Birden fazla taşınmazın dava konusu edilmesi durumunda bu taşınmazlardan birinin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabilir. Dava konusu bir taşınır malsa kanunda düzenlenen genel yetki kurallarına göre yetkili mahkeme belirlenir.


Ortaklığın Giderilmesi Davasında Arabuluculuk Şartı

Ortaklığın giderilmesi davaları için 1 eylül 2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere davadan önce arabulucuya başvuru şartı getirilmiştir. Arabulucuya başvurmadan dava açılırsa dava şartı yokluğu sebebiyle davanın reddi söz konusu olacaktır.


Ortaklığın Giderilmesi Davasında Satış Bedelinin Belirlenmesi, Kıymet Takdiri ve İtiraz

Ortaklığın giderilmesi davalarında davaya konu edilen mal veya hakka yönelik olarak kıymet takdiri yapılmalıdır. Bunun için keşif, bilirkişi raporu ve uzman görüşü raporu delilleri yardımıyla tespit tespit sağlanır. Örnek olarak taşınmaz mal mahalinde bilirkişi heyetiyle birlikte keşif yapılarak taşınmaz mal hakkında değer tespiti için gerekli bilgiler toplanır. Bu bilgilerden sonra bilirkişi heyeti süresi içinde raporunu düzenleyerek malın satış bedelini hesaplar. Bu raporlara itiraz etmek davanın tarafları için mümkündür. İtirazlara binaen hakimin ek rapora gönderme veya yeni bilirkişi raporu aldırma yetkisi vardır. Dava sürecinde satış bedeli belirlense dahi satışa karar verildikten sonra mahkeme satış memuru görevlendirerek malı satışa gönderir. Satış memurluğu tarafından ayrıca yeniden kıymet takdiri alınması zorunludur. Yaptırılan bu kıymet takdiri taraflara tebliğ edilir ve taraflar, uygun bulmadıkları kıymet takdirine itiraz edebilirler. Açık artırmada uygulanacak olan ihale başlangıç bedeli, bu kıymet takdiri sürecinde kesinleşen bedelin yarısıdır.


Ortaklığın Giderilmesi Davasında Dava Harç ve Giderleri

Ortaklığın giderilmesi davası, iki taraflı ve taraflar için benzer sonuçlar doğuran davalardır. Bununla birlikte her ortak, payı oranında kazanım elde edeceğinden dolayı bu davanın kaybedeni ve kazananı olduğundan da söz edilemez. Dolayısıyla yargılama giderleri ve vekalet ücreti taraflara payları oranında yükletilir. Ortaklığın giderilmesinde satışına karar verilen taşınmaz paylı mülkiyet hükümlerine tabii ise, satış bedeli ve harç paydaşların tapudaki payları oranında yükletilir. Ancak söz konusu taşınmaz, elbirliği mülkiyeti hükümlerine tabii ise satış bedelinin ve harcın mirasçılık belgesindeki paylar oranında dağıtılmasına hükmedilir, Hem paylı mülkiyet, hem de elbirliğiyle mülkiyet aynı taşınmazda bir arada bulunmaktaysa, hem tapudaki hem de mirasçılık belgesindeki paylar dikkate alınır.


Ortaklığın giderilmesi davasına konu malın, paydaş sayısının fazla olması halinde tebligat gideri de artacaktır. Özellikle yurtdışında oturan ortaklar açısından tebligat işlemleri sıkıntılı ve masraflı olabilmektedir. Türk vatandaşı olmayan kişilere yapılacak olan tebligatlar, bu kişilerin vatandaşı olduğu ülkenin diline bilirkişi vasıtasıyla çevrilir ve bu şekilde tebligat sağlanır. Yurtdışındaki davalılara gerçekleştirilecek olan tebligatlar, her davada olduğu gibi ortaklığın giderilmesi davasında da yargılama sürecinin aksamasına ve yavaş işlemesine sebebiyet verebilmektedir. Paydaşlardan birine ulaşılamaması halinde ilanen tebligat yapmak zorunda kalınacak olup bu durum davayı oldukça masraflı ve süreci uzatan bir yapıya büründürecektir.


Ortaklığın Giderilmesi Davasının Paydaşların Alacaklılarının Birisi Tarafından Açılması

Bir mala elbirliğiyle mülkiyet hakkına sahip paydaşın alacaklıları icra müdürlüğündeki icra takip dosyasına dayanarak İcra mahkemesinden yetki alarak elbirliğiyle mülkiyetin paylı mülkiyete çevrilmesini talep edebilir. Bir intifa hakkı veya taksim edilmemiş bir miras veya bir şirket yahut iştirak halinde tasarruf olunan bir mal hissesi gibi malların satılması lazım gelirse icra memuru satışın nasıl yapılacağını icra mahkemesinden sorar. İcra mahkemesi, yerleşim yerleri malüm olan alakadarları davet ve gelenlerini dinledikten sonra açık artırma yaptırabileceği gibi satış için bir memur da tayin edebilir, yahut iktiza eden diğer bir tedbiri alabilir.


Eğer hisseli mülkiyet, elbirliği mülkiyeti değil de paylı mülkiyet ise, borçluya ait olup haczedilmiş olan payın icra yoluyla satışı mümkündür, dolayısıyla bu halde alacaklıya ortaklığın giderilmesi için yetki verilmez. Ayrıca, cebri icra yoluyla yapılan bu pay satışı akabinde diğer paydaşların önalım hakkı bulunmamaktadır. Sonuç olarak alacaklıya ortaklığın giderilmesi davası açabilmesi için yetki verilmesi, elbirliğiyle mülkiyet halinde mümkün olabilmektedir.


Paylı mülkiyet halinde bir taşınmazdaki kişilerden birine ait bir payın haczedilmesi halinde icra müdürlüğü, diğer hak sahiplerini de söz konusu işlemden haberdar eder. Ayrıca payı haczedilmiş olan kişilerin payına düşen her türlü semerelerin de icra veznesine yatırılmasını, aksi halde, yani diğer paydaşların bu semereleri payı haczedilmiş olan paydaşa vermeleri halinde ayrıca icra dairesine ödeme yapmaları gerekeceği ihtar edilir.

İlgili Yazılar

Hepsini Gör

댓글


bottom of page