Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması 2016 yılında getirilen bir düzenleme ile Devlet Memurları Kanununa eklenerek kamuya alımlarda zorunlu hale getirilmişti. Ancak Anayasa Mahkemesi Güvenlik Soruşturması gibi kişinin temel haklarını düzenleyen ve kişisel verilerinin baz alındığı önemli bir konunun kanunda detaylı düzenlenmesi gerektiği, mevzuatın eksik düzenlemeler içerdiği ve bireyin temel insan hakları yönünden güvencesiz bulduğu için düzenlemeyi iptal etmiştir. Bunun üzerine 2021 yılında 7315 Sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu kabul edilmiştir.
Arşiv Araştırması, adından da anlaşılacağı üzere kişi hakkındaki resmiyeti bulunan kayıtların tespit edilmesi ve bir araya getirilmesidir. Kanun maddesinde yazdığı üzere;
Arşiv araştırması,
a) Kişinin adli sicil kaydının,
b) Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının,
c) Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının,
ç) Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve devam eden veya sonuçlanmış olan
soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,
d) Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,
mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.
Güvenlik soruşturması ise resmi kayıtların aksine kişi hakkındaki olgusal değerlendirmelere de yer verir. Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak
kişinin;
a) Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki
olgusal verilerinin,
b) Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,
c) Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,
mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli
olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir. Görüldüğü üzere arşiv araştırmasındaki bilgiler güvenlik soruşturmasına göre daha somut bilgilerdir. Bu yönüyle birbirinden ayrılmaktadır.
Güvenlik Soruşturması-Arşiv Araştırmasını Yapacak Birimler Ve Değerlendirme Komisyonu
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasını kendilerine iletilen taleple sınırlı olmak üzere Milli İstihbarat Teşkilatı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare amirlikleri tarafından yapılır. Bu bilgi ve belgelerin değerlendirmesini yapmak için de atamaya yetkili olan kurumda bir değerlendirme komisyonu kurulur.
Değerlendirme Komisyonu;
a) Cumhurbaşkanlığında İdari İşler Başkanının görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin,
b) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığında genel sekreter yardımcısının,
c) Bakanlıklarda bakan yardımcısının,
ç) Diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst yöneticinin görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin,
d) Üniversitelerde rektör yardımcısının,
e) Valiliklerde vali yardımcısının başkanlığında,
teftiş/denetim, personel ve hukuk birimleri ile uygun görülecek diğer birimlerden birer üyenin katılımıyla başkan dahil en az beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde oluşturulur.
Hakkında Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılacak Kişiler
Arşiv araştırması, statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında yapılır.
Ancak kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları hâlinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile,
Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Jandarma, Emniyet,
Sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli,
Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel,
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler,
Üst kademe kamu yöneticileri,
Özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler hakkında güvenlik soruşturması ve
arşiv araştırması birlikte yapılır.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Sonucu Olumsuz Olanın İptal Davası Hakkı
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasının sonucu ancak kişinin atama kararı olumsuz olması halinde öğrenilebilir. Bu sebepten kişiler olumsuz atama kararıyla birlikte güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu öğrenirler. Ancak hangi gerekçelerle olumsuz olduğunu öğrenemezler. Bunu öğrenebilmek için dava açmak ve mahkemenin bunun sebebini atamama kararını veren idareye sormasıyla gelen cevapta öğrenilebilir. Bu iptal davasını açmak için süre sınırı kararın tebliğinden itibaren 60 gündür. Sadece iptal davası veya iptal davasıyla birlikte atanamama kararından ötürü olan maddi kayıpları da istemek için tam yargı davası da açabilirsiniz. Ancak bu durum lehinize olabileceği gibi aleyhinize de olabilecek bir durum olduğu için mutlaka bir avukata danışarak dava yolunda ilerlemeniz lehinize olacaktır. Dava açmadan önce idareye itiraz prosedürü zorunlu değildir. Genel olarak da idare kendisine yapılan bu başvuruları cevapsız bırakır yahut olumsuz dönüş yapar.
İptal Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Güvenlik soruşturmasının olumsuz olması sebebiyle iptal davasında görevli mahkeme idare mahkemesi olup, yetkili mahkeme ise atamama kararını veren kurumun olduğu yer mahkemesidir.
Güvenlik Soruşturmasının Olumsuz Olması Sebebiyle İptal Davasında Yürütmeyi Durdurma Kararı Talebi
İptal davasında yürütmeyi durdurma talebinin kabul edilmesi için kanunun koyduğu iki şartın gerçekleşmesi gerekmektedir. İdari işlemin açıkça hukuka aykırı olması ve idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç ve imkansız zararlar doğması şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir. Yürütmeyı durdurma kararının verilmesi halinde ise dava devam ederken kişinin ataması yapılıp görevine başlar.
Sıkça Sorulan Sorular
Güvenlik Soruşturmasında Ahlaki Konular ve Özel Hayat Araştırılıyor mu?
En çok sorulan sorulardan birisi de güvenlik soruşturması sırasında kişinin özel hayatına ilişkin bilgilerin, otel kayıtlarının, telefon kayıtlarının soruşturulup soruşturulmadığıdır. Güvenlik soruşturmasında resmi bir tutanağa dönüşmemiş olaylar araştırılmaz. Ancak kişinin devlet aleyhinde çalışan örgüt ve kuruluşlarla bağlantısının olup olmadığı araştırılır. Ancak üst düzey kamu yöneticileri için bu kapsam biraz daha genişletilerek kişinin ahlaken de bu görevi yapmaya ehliyetinin olup olmadığı araştırılabilir.
Güvenlik Soruşturması Atandıktan Sonra mı Yapılır?
Güvenlik Soruşturmasını yapan kuruma bağlı olarak değişen bir konudur. Bazı kurumlar taraflar başvuruyu yaptığında güvenlik soruşturmasını başlatır. Bazı kurumlar ise sınavın sonucu olumlu olduktan sonra güvenlik soruşturmasını başlatır. Bu sebeple bu soruya net olarak bir cevap verilememektedir.
Güvenlik Soruşturmasının Olumsuz Olma Gerekçesini Dava Açmadan Öğrenebilir miyiz?
Kişiler güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu öğrenseler dahi sonuçta veya gelen tebligatta gerekçeye ilişkin bir bilgi yazmaz. Sonuç öğrenildiğinde hangi gerekçelerle olumsuz olduğunu öğrenemezler. Kuruma gerekçesini öğrenme bilgi başvurusu yapıldığında da uygulamada kurum konu hakkında sebebi bildiren bir cevap vermemektedir. Bunu öğrenebilmek için dava açmak ve mahkemenin bunun sebebini atamama kararını veren idareye sormasıyla gelen cevapta öğrenilebilir.
İptal Davasını Tek Başıma Yürütebilir miyim?
İptal davası İdari Yargılama Usulü Kanununa tabi olarak yürütülen bir davadır. Usul kurallarını bilmeden yürütülen bir davada başarılı bir sonuç alabilmek çok zordur. Aynı zamanda idari dava dosyaları tek bir kanuna bağlı değildir. Çok kapsamlı ve çeşitli bir mevzuata sahiptir. İdari konularda çıkan tüm kanunlar yönetmelikler genelgeler özelgeler ve yüksek mahkeme kararları idari davaların kapsamı içindedir. Bu sebepten ötürü bu konuda yetkin bir avukata danışmanız ve avukatın davayı yürütmesi hayatınız ve hakkınız için en iyi seçenek olacaktır.
Güvenlik Soruşturması Yönünden Anayasa Mahkemesine Başvurabilir miyim?
Anayasa Mahkemesi özel bir mahkeme olduğundan bireysel başvuru yapabilmek için belirli şartların sağlanmış olması gerekmektedir. İç hukuk yolları tüketilmeden Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılamaz. Ancak iç hukuk yollarından lehinize bir sonuç alınamadığında ve kesinleştiği takdirde bireysel başvuruya konu olabilecek temel haklarınızdan birinin ihlal edildiğini düşünüyorsanız süresi içinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilir. Anayasa Mahkemesi diğer mahkemelere nazaran temel hakları daha çok baz alan bir mahkeme olması sebebiyle başvuru yapmak olumlu sonuç alma ihtimalinizi artırır.
Comments